«Ловзуш, 1ема. Х1ун ю иза? Хьаина оьшу? Хьанна лерина ю? Хьехархойн методически пособеш ма ю, ткъа дешархойн учебникаш. И тайпа хаттарш х1итта тарло xlapa книга караэцначунна хьалха. Ловзуш, 1ема - иза пособи а яц, я ...»

ахьа. Цкъа хьалха Helcarlepa ч1епалг диъна цо, тГаккха д1ахьаьж- Доьлхуш лаьтташ ду 1алам, вол-волуш, ураме ваьлла. Берашна гина иза араваьлла. Цхьаьна левзина уьш. Шолг1ачу дийнахь бераш Т1икилишг1аьрга Лууш ца хилла бабина шен Т1икилиш хьуьнха вахийта. Делахь а, бераш тГаьхьара а ца девлла, вахийтина. Цул т1аьхьа майраМало йича дечиг даккха, ваьлла ТГикилиш, аравала а, бабица кха т1е ваха а, берашца хьуьнха ваха а ваьхьаш хилла. Цхьана хгуманах кхералуш ца хилла, цхьаммо т1ехдетташ ца хилла.

ХьалагГовтта, нагахь дешнашкахь TI хазахь: бел, ког, т1аьрсиг, мокхаз, т1ам, куьзга, дума, т1алам, бертиг, бекъа, т1ара, т1аьрсиг.

Дешнаш даладе аз TI хьалха а, юккъехь а дерш.

(Паьрсиг, тГоьрмиг, т1ам, уьйт1е, кет1е, уьнтГепхьид.) 1ела дика адам дай, Х1инца ловзош вац со гГулгаш:

Д1уь...а,...ийриг, б1о...а, Ши...а, хыж.ам,...од,...елхиг, 1а...ар,...ом.

1. Хийца цхьаэлп: т1ара (rlapa, кара, к1ара, мара, сара, хара, 2. Хьалхарчу дешан тГаьххьарчу элпах дош кхолла: т1аьнчакх 2. Коран б1аьрг.

(кхес, сахь, хьач, чет, тайниг, гу, утарма, апари, исхар, руьйта). 3. Ворданан тайпа.

Х1окху дешдакъойх TIE, ЛИГ, ТАР, ТУЬЙ, Т1АЬ, ДАР, ХЬА, РЗЕ, TIA, ПА, MAP дешнаш кхолла (т1ехьа, т1етар, т1уьйлиг, т1аьрзе, т1апа, т1амар, т1аьхьа). Кроссвордан еакТовш д1аюза Tlyc (т1аус), т1ам (т1амар), т1а (т1ай), т1ара (т1арг1а), т1о (т1од).

Т1илдиг (диг), тТаьнчакх (ча), т!амар (т1а, т1ам, рама).

Нагахь TI - нах ХЬ ахь дахь, Къакъ-къикъ деш со ека. (TIaprIa - хьарг1а) Поьрмиг чохь - т1ассаш т1ехь - ткдамаш, т1аьрсиг чохь Дуьхьал маь1на долу дешнаш даладе Т1ом (машар), т1ехь (к1ел), т1еховша (охьадисса), т1еюха (д1а-яккха), т1еда (екъа), т1аьхьа (хьалха). Т1ам бойна леча ламанца тарлуш дац. Tlex аркъал ХГетал-метал хаийла хьуна:

Цхьаъ 1уьллу, важа уьду, кхоалг1аниг леста.

Цхьамма боху: «Довдий вай?» Вукхо боху:

«1ахкий вай?» Кхоалг1ачо: «Ластий вай?» (Пулг, хи, буц) Массара а схьаийзошшехь, оьг1аз цайоьдург? (Т1ам) Т1ах-т1их-т1ахь, т1ах-т1их-т1ахь, Т1о беттахь а - о готовности кого-л. что-л. сделать при лю бой погоде.

1. Цхьатера аз караде дешнашкахь: автобус, утарма, иту, Довза аз халсту, урам, турмал, буг1а, Турпал, урчакх.

2. Дешнийн хьалхарчу аьзнех йоь1ан ц1е вовшахтаса: урам, хазахь, куьг хьалаайде: Гудри, маха, исхар, дег1, ахкарг, тай (Умидат). тур, зезаг, 1ам, хутал, кхокхий, 3. ЛадогГа туьйране. Аз У шайца долу, шайна ца девза дош духар.

дагалаца хьовса.

Цхьана дийнахь шу йисте яха араяьлла хилла гезиг Ули. мичахь лаьтташ ду къастаде:

Цунна гена йоццуш 1аш а хилла иза. Кху дуьнен т1ехь иза уггаре Шубдар, у бар, Аружа, буру, а кхоьруш йолу х1ума моза хилла. Массо а цунах воьлуш хилла:

чхьаьвригаш а, пхьидаш а, г1арг1улеш а, шаьш мозий а цхьаьна.

Ткъа оцу гезган.вежарша дов деш хилла цунна, жуккар бохуш, т1ехадетташ.

«Аса хьаха деза царна со жуккар йоций гайта», - дагадеана цунна. Цкъа цхьана буса, пет1амат-зезагийн йоккха курс а яьккхина, бешахь мел болу гезгамаша оцу зезагех даьккхинчу басарх буьзна Улис.

«Вежаршна ма хаза хетар ду, гуьйранна шаьш хьалаг1евттича аса динарг гахь, - бохуш, ша-шех йоккхаеш яра Ули. - Мел хаза бу ц1ен гезгамаша!» - 1а а ца елла, т1етуьйхира цо.

3. Хаал шайна, хгун дешнаш ду кхаа элпах лаьтташ а долуш, шолгГааз У дерш? (Тур, мур, дур, к1ур, нур.) Кара лаьцна боккха ч1урам Къар ца луш, ца олуш «къурд», Асарх ас д1ац1андо....

Д...ргал,...лх,...тарма, I...,...ммат, к...рхалла, беж1..., н Х1окху дешдакъойх дешнаш кхолла: БУ, ГУ, ДУ, ПУ Жу ЗУ, КУ, ЛА, РАХЬ, МА, РА, ЛАР, ДА ( була, гурахь, дума, rlypa, жулар, зуда, кура).

1....У...

ПишлЬшъяран коьчал хилла, Щенош чохь со цГенкъахь ду.

Цунна хьалха Г ахь диллахь, - Муха? Мила? Бакъ хир дац!!

- Чухьажал хьо, кхузахь ву, Бекна, горгали дГатий, Урок ь фразеологи одиноком, человеке.

неисчерпа источника.

ваккха (й, д, б) наносить избивать.

Убар вампир, упырь.

Улх - 1) пучок расчесанной шерсти для прядения, 2) клин в платье, 3) соты.

Ург1ал - дылда.

войлочная подстилка в Хьехархочо дийцар марта даа (гойту доьшу, бераша цу т1.ехь дуьйцург дегТан меженашца гойту.

Белхалой 1аш болу хьакхаран заводехь тийна ду. Белхалой Болатан херхаш д1айсхьай лела, ханнаш (ловз муха лела). Хедийна д1акхоьхьу (хьехархочун омранца: «Цхьаъ - шиъ - схьаэца!» Охьатаь1а (аннаш санна).

Щерпоштан шок хеза (массара а:

«У-у-у»).

цкъа хьалха чехка, юха меллаша «Чу-чучу» олу массара).

т1е дутту (омра деш:

«Цхьаъ - шиъ - кхоъ о схьаэца!») Т1едутту сурт хюттадо.

Заводехь гудок ека Делкъе ян хан Ловзуш, 1ема Шаьна муха кхойкху? («1уь-1а-ре-1уь») Мила ву тидаме?

1. Дешнашкахь цхьатера аз билгалде: уьйриг, уьстаг1, туьха, туьппалг, муьстарг, луьйдиг, буьйдиг, туьйра, дуьйраш. Муьлха аз дуй?

2. Ладог1а туьйране. Уь оза т1ера д1адуьйлалуш долу дешнаш дагалаца хьовса.

Цхьана хенахь къовсаелла хилла пхьагал а, уьнт1епхьид а, хьуьна юххехь йолчу майданна едда готесна хьалха мила ер ма. Т1аьххьара а дуьйцург к1орда а дина, яда дагахь д1ах1оытина xlapa шиъ. Уьнт1епхьид новкъаяьлла, ткъа пхьагал, кхунах ца сихло хьо, уьнт1епхьид, х1ете вете со хьалхаер ю». Иза а дуьйдуш и 1ашшехь, уьнт1епхьид меллаша йоьдуш хиллехь а, кхочу Самукъане аьзнаш уш кхача езачу д1акхаьчна. Т1аьхьахецаелла уьнт1епхьидана Нагахь дешнашкахь аз УЬ хазахь, куьг хьалаайде: уьйр, нуьйда, мерз, тайниг, туьтеш, буьртиг, г1орза, буьхьиг, гуьйриг, холхаз, марзо, 1уьйре, суьйре, нуьйр.

Аз УЬ хьалха долуш а (уьйр, уьстаг1, уьгазлакх, уьйриг, уьй- Д...рста,...йрхо, к...йра, б...йр, с...или, д...йраш, ч..йраш,к..йса,т..йранча,..йрахо,л..йта.

т1е), юккъехь долуш а (куьрк, чуьрк, туьрк, 1уьрг, муьрг, луьйта, руьйта, дуьне, туьппалг) дешнаш даладе.

Хийца цхьа элп Уьйр шен тийна 1аш яра, Н хьошалгТа деара: Аьрру arlop х1оьттира -Говраъ хиъна дахара.

Х1окху дешдакъошца дешнаш кхолла: МУЪС, СУЪИ, ДУЪИ, ЧУЬЙ, ТАРГ, РЕ, РАШ, ЛУЬЙ, ТУЬЙ, ТА, РА (муьстарг, суьйре, Муьлха дош ду?

дуьйраш, чуьйраш, луьйта, туьйра). Къовсадаларан кепехь д1адахьа тарло xiapa ловзар, дешархой шина тобане а бекъна, царах Цкъа хьалха яккхийчу книгаш тГера, т1аккха кегийчарна 1.... УЬ.........(туьха, нуьйр, буьйр, туька, чуьрк).

2.... УЬ................(куьйра, туьйра, луьйра, суьйре, 1уьйре, суьйли).

1.... УЪ................. (гуьйриг, туьйлиг, т1уьйлиг, дуьйраш, чуьйраш).

2. Кроссвордан еак1овш чу дог1уш долу дешнаш язде, т1аккха Говран г1ирс а хир ма бу (Уьйр - нуьйр) шун таро хир ю хаа, х1ун олу башхачу пхьидах. (Кроссвордан юьххьехь лакхара дош охьадешча. (Жоп: уьнт1епхьид.) 1. Горгдеш л истина т1ай.

3. Сацаран хьаьрк.

4. Туьйранашкара йоккхастагбозбуунча.

5. Дегтан меже.

7. К1адин тайпа.

8. Цомгашниг товеш лоьро дийриг.

(Жоп: 1. Уьйриг. 2.Нехча. 3. Ладам. 4. Ешап. 5.Пхьарс.6.ХьоШена т1ехь т1улган ц1а лелош ерг? (Уьштепхьид) кхам. 7. Исхар. 8. Дарба.) Урчакх т1ехь со хьовзадой, Юха, луьстуш, авгол бой, Т1ерг1ан пасаташ а йой, Берийн когауьш юху.

Хьелах-хьолах яьлла уьнт1епхьид некъах лета. Уьгазлакх - козлы, стойки в передней части арбы.

Дагахь: «Сиха дахана хи х1ордах д1а ца кхета. УьнахпДена - здоровый. Уьнт1епхьид - черепаха.

Цунна амал ас лаыднехьара, Сунат1аьхьа, аттал, (ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маь1наш) Уьнан шарахь (лера) - когда-то давным-давно, неизвестно Уьш-м шапталш яра - ироническое выражение, означающее все это чепуха, ерунда».

Уьшала вахна (й, д, б) - кто-л. оказался в трудном положеЮьстах 1уьллу.

нии.

Мила ву тидаме?

1. Цхьатера аз караде дешнашкахь: фартук, божал, истанг, т1ара, тужурка, шарф, кало, ферма, туьха.

фамили, мужалт, алу, ферма, фотоаппарат, фольклор.

клор, архаш, топ, истанг, моза, альбом (Фатима).

3. Туьйранара аз Ф юкъахь долу дешнаш дагалаца хьовса. Шайга мел далало, ФА т1ера д1адуьйлалуш долу дешнаш гуччохь. Цу т1е яздина дара: «Сихлолаш ган! Бозбуунчас Фатимас бозбуунчалла долчу фонарикца фикусах феникс до, десачу Дуза лаахь шурех черма, а доккху, оццу минотехь сурт кара а луш».

«Эсс, - ца ешаш элира Фатимас, - бозбуунчалла долчу фона- Нийсса д1а, ца йолуш гара, рикца-м хьаъа а дийр дара и тайпа бозбуунчалла. Некъах цатуьлуш, - Стоьла т1е а диллий, хьайгара фартук схьалол.

фартук схьаозошшехь, фикус лаьттах а кхетта, кхаба атаелла...абрика, бу...ет, ко...та, шо...ер,...утбол,...илс.софи,...

изика,... артук.

Хийца цхьа элп: ферма (форма - фирма).

МА, ШАР, КУС (форма, фартук, фикус, шарф).

Фабрика Самукъане кепа 1. Ф (флот, форт, фаза).

2............. Ф(шарф).

3........ Ф.......... (кофта, муфта).

Флото г1о дина Флот бохучу дашна т1ера цхьациа элп схьа а оьцуш, х1окху деа дешан чаккхене а дуьллуш, керла дешнаш кхолла:

Ца тоьуш долу элпаш еак1овш чу язде. (Фара, аг1аз, туьха, ирхо, маха, амал.) хьалха Ф ахь диллахь, Серло тухур ю Патарми чохь со хуьлу, Со чуюьллуш и бузу. Хьалхара элп Ф - ца хийца, Хьайбанийн сох хир ду ц1а.

Дукха каде хьийзаш яра: Юьхькуьг цара дуьлура, Дег1ах гата Цхьаболчу наха наб муха йо? («Хар-хар-хар») (Бераша байташ йоыду дег1ан меженаш хьееш).

Берийн ловзориг Хешт Дечкан хьийзариг. X шех хилла и Мохо хьийзориг.

Угазлакх яц, газа а яц, Malaui 1уьттуш со ма яц.

- Ахьа «хар-хар» х1унда до, цкъа а хешт ца гина хьуна? Кхин Юуш ву со мангал - комарш: Дийца хан яц цо дуьхьал жоп ца делча, оьг1азъяханчу аса, ц!ом лаьцна, лас- деса...

тийна дитта буьххье хьалакхоьссира пийл.

Массо а цецваьккхинера оцу хаамо. Юха а дийца йолало Ас чов йина хьуна, х1илла, Лулахо сан - Иштта кхид1а а со дГайоьдучу хенахь йоккха ши текхарг гира суна йижина Гуьллуш. Меллаша т1е а яхана, церан ц1ога- Дахарехь ца лаахь тила, 1илманан хьо - Юха... со...

- Т1аккха хГун хилира? - хоьтту хилларг хаа г1ертачу хешташа. Болх бина чекхбаллалц хьалха Бахьанна дац -Дахмадехьа!

- Ма дика г1уллакх а ду, - дегабаам бира хешто, шуна-м ма Даарх мазца бГараш, Сов ца довлу....

хедар, хох, даь1ахк, маха, доьхка, тухтатеш, пах, хьех.

Аз X хьалха долуш а (хи, хан, хаылтиг), юккъехь долуш а хадор), ХЕ (хедар, хехо, хенакГур, хеча), ХИ (хирург, хингал, (бахтар, моха, дохк), хьалха а, т1ехьа долуш а дешнаш даладе хинжа, хинчо), ХО (хола, холхаз, хорам, хорсам), ХУ (хутал, (Мухтар, Ваха, Вахарсолта, Хеда, Хамсат, Хута).

Аьхка бераш лийча гулло, 1. Хийца цхьа элп: хох (мох - мах - маъ).

2. Хьалхарчу дешан т1аьххьарчу элпах дош кхолла: халкъ (къам, мох, хох, хутал, лекъ, къонза, апари, иту, утарма, ага, амал).

Хазна (аз, нах, хаза, хан-ха, ах).

Хелхарча (хеча, хал, хелхар, ча, чарх, чалх, хара).

Ха (хан), хаба (хабар), хаза (хазна), хут (хутал), хи (хир), харж (харжам).

Керла дешнаш а кхуллуш, аьрру arlop долу дешнаш вовшах-хотта аьтту arlop долчаьрца:

(Жоп: тховса, даха, бухка, васхал.) С - элпаца ю кафехь. (Халат - салат) Царна т1е куьг кхевдинчун.

Ас ца лелош х1ума дац:

Керта оьккху, ченаш йоху, Цкъа д1абоьду, схьа а бог1у М элп хуьйцуш X ахь диллахь, можа ду я даьтта а дац, Х1етал-метал хаийла хьуна:

Дечигах и буьрса лета, Къорза котам керта юххехь юса а елла 1а? (Хорбаз) Хиларх иза декъа, т1еда.

И ца хилча кертахь т1аккха, К1айниг лаьтта бухахь, баьццарниг т1ехула? (Хорсам) Аьтто хилац дечиг даккха? (Херх) Д1а - хьуна, схьа - суна? (Херх) Тхан кухни чохь дийнна шарахь Шкаф чохь веха Пура-Дада? (Холодильник) Хала ца хоьтуьйту, Аммахьо велхаво.

Т1оьх-т1оьхула безамехь Эзар коч ю нускалехь?

Мархий, 1алхий ловзош аьлха, боьлхуш бара лаха Ваха.

Хедар - налха, бошхап - худар.

Хабар - мох бу, динарг - г1ала ю. Хазалла - сарралц, дикалла - валлалц. Хазачу дашо лекха лам башийна. Халонех ма кхера, аттаниг ма леха. Харц дашо корта бохийна. Хасторах ДГасахьекхош цергийн ков Марсадели херхан дов, дозалла ма де, хьехарх оьг1аз ма гТуо. Хуур дац ма баха, Пхьеро дечохь дечкан ц1а Къовсабелла дагарца.

цахуург 1амо г1орта. Хала дара алий, х1уманна б1о а ма къажабе, атта дара алий, тасий а ма дита. Ший а цхьаьний хилча бен Балац цаьрга нийса пен, Хабар дукха дийцинчо болх к1езиг бина. Бохуш бара церан мах Нийса хадо хиъна нах.

Хабарал худар тоьла.

Халсту-шлюз.

Хамталла - ропот Хелиг- 1) былинка, 2) отрезок нитки.

Хорха- 1) темляк, 2) тесьма с кистью на кончике башлыка, 3) гроздь винограда.

Хоска - походная кожаная сумка (у горцев).

Хояхар - хмель.

Хурам - безухий (о человеке или животном).

Хулчи - чувяки (для горных походов). Хари аьржадухар, Хештиг хьо; гуьйрре узорчатая шелковая ткань.

хьаж, молха, зурма, хьайба, кема, хьаьжк1а, хьарам, мохь.

Х1окху дешнийн хьалхарчу элпех йоь1ан ц1е вовшахтаса: хьаькам, ахьар, мохь, буьхьиг, хьал, хьакъ, бохь, чохь.

хьач, уче, лекъ, иту, малх, ага, турмал (Хьулимат).

Туьйранара аз Хь шайца долу шайна девзаш доцу дешнаш дагалаца хьовса.

Борззий, чай, цхьогаллий, чаг1алккхий, цициггий ижуна ара- Хьурмату, Хьулимат, Асхьаб, Махьма, Хьасан).

девлла лелаш хилла. Новкъахь 1уьллуш иоьхьан юьхьиг кариина - Д1адовла д1а. Со массарел а ницкъ болуш ю. Къевсича, аса, шу эша а дина, схьайоккхур ю. Делахь а, г1иллакхах йоха Хьаьжк1ех юьзна ю тхан беш:

ца лаьа суна. Иоьхьан юьхьиг къевсина вовшахлетар г1илла- Воллуш ву со асар деш... Хуьлу мерза, кхехь ца хета суна. Екъа еза вай иза, - аьлла чано. адамаш, Ахьарх йина....

кхочур яц. Тховса хаза г1ан гинчунна лур ю вай иоьхьан юьхьиг, - Дитта т1ехь ца волуш лач, Ас Цу т1ехь барт а хилла, хьера чу а дахана, акхарой охьадийХьач) шина. Царна набарш а кхетиитина, цхьогало иоьхьан юьхьиг Тхан лулахо жима Мовла Сахилла. Акхарой хьалаг1евттина.

- Дийцал шайн-шайна гина г1ан, - аьлла цхьогало.

Чано моз дууш г1ан гира шена аьлла, барзо - уьстаг1ан дума бууш, чаг1алкхо - г1аз юуш, цициго - дехкий дууш.

- Шу иштта зовкх хьоьгуш дуйла а хиъна, иоьхьан юьхьиг аса йиира, - аьлла цхьогало.

Х1окху дешдакъошца дешнаш кхолла.

ХЬА (хьакха, хьанал, хьарам, хьаса), ХЬЕ (хьекъал, хьесап, хьехар), ХЬО (хьокхам, хьокха, хьоза, хьожа), ХЬУ (хьулам, хьурмат, Хьулимат).

Хьалха хьажаза ког ма баккха,... (т1ехьа хьажаза дош ма ала) Шина дашах довза кица: хьер, к1ар-к1ар (хьер а йиллале к1арЛами к1ар йиллина.)...аьвда,...аша, ша...ар,...уьжар, баь...а,...остам,...ормат, Элхьамч 1. Хийца цхьа элп: хьаж (маж, наж, таж, къаж); хьаса (Iaca, 2. Хьалхарчу дешан т1аьххьарчу элпах дош кхолла: хьаькназ, зарзар, рема, ахча, ахкарг, гомаш, шахьар, руьйта, алу, утарма. Тхьум

ХЬАЬЖЮА

Хь (хьаьрса, хьаьжа, хьаькам, хьена, хьесап и. д1. кх.

Аь (аьлха, аьста, аьрзу, аьшкал, аьхке, аьшпаш).

Ж (жа, жаг1а, ж1аьла, жоммаг1а, жуккар, жулар, жут).

KI (к1охцал, к1а, к1алд, к1орни, к1ужал, к1ора).

А (ахк, Атаг1а, арц, асар, аре, аптека, антенна, Асвад).

Дешнийн хьалхарчу элпех дош а кхуллуш, д1адеша дош лакхара охьа, оццу кепара лахара хьала а. Х1ун дош хили шун?

(Хьокхам) Хьарам кхункх Хьаса (хьарса), хьажа (хьажар), хьокха (хьокхам), хьу (хьулам), хьу (хьун) Кроссвордан еак1овш чу дог1у дешнаш язде.

1. Х1ума д1алатош болу г1ирс.

2. К1ентан ц!е.

К1ади хуьлий л ел а со.

Бедар т1ехь со хуьлуш бу, пхьеро пхьалгГахь пхьег1аш йо. Хьархочун хьерара xlyp, пхьархочун пхьу-к1еза.

Хьалххе г1аьттинчу 1уьнан жий шала бехкина. Когаш, куьйгаш ца дина.

Хьанал болх цабинарг шен ирсах кхиъна вац. бетта, Къа ца хеташ, ж1ов Хьаша цалеринаргхьошалг1ахь лерина вац. тГеетта.

Хьекъалдерг бедаре ца хьожу, стаге хьожу.

Хотталахь хьакханна хьакха а гина, (ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маьТнаш) Хьакхар хьакха - действуя обманным путем, прибегая к различным уловкам, ухищрениям добиватьтся от кого-л. чего-л.

Хье д1аэца - обманывать, дурачить, намеренно вводить в заблуждение кого-л.

Хьаг1-гамо кийрахь лело - питать ненависть к кому-л.

Хьо - недомогание Хьаьтт - 1) ток, гумно, 2) лишай, экзема, 3) лавина. Куьйгаш д1асадахийта, Хьех - 1) липа, 2) грот, пещера, 3) тур, горный козел. Юха хьалха охьатаГа, (3-4-зза) Хьорка - лодыжка, щиколотка.

Хьурмат - почет, уважение.

Хьонхал - лемех.

3. Туьйранара аз XI шайца долу дешнаш дагалаца хьовса.

Малхбалехьа ехаш Х1апуза хилла, малхбузехьа вехаш Гюзигат хилла. Цаьршинна вовшийн г1енах гина хилла.

- Со хьо йолчу муха вогГур ву, - г1енах хаытира Гюзигата.

Х1апузас бийцина цунна ша йолчу богГу некъ. Иштта ворхГазза т1ек1елйинчу г1алина т1екхаччалц вола аьлла цо. Цу ворх1алг1ачу г1али т1ехь 1аш ю ша. Амма г1ала д1а ма-кхаьччина, кхуьнга Аз XI хьалха долуш (х1айкал, х1усам, хгума), юкъахь гучу ма вала аьлла цо, шен дена гича мегар дац (цуьнан да долуш (мух1ар, raxlap, ц1уьхТар), т1ехьа долуш (ворхГ, 6apxl, паччахь хилла). Иза делкъанна д1авуьжу, оцу хенахь ван а волий, oxl) дешнаш даладе.

шайн г1алина хьалха д1ах1отта аьлла.

хийци элпаш: Xiapa мог1анаш ахь т1ехь дерг ма дац XIOCT, Ду и 1уьллург ма бац нуй, Ду и цхьамма кхайкхош... (х1уй). ХГоттийнарг ма 1. Дешнаш даладе, дешдакъа XIA хьалхара а хуьлуьйтуш (х1аваъ, xiapa, х1азарш, х1ажарш), юха шолгк а хуьлуьйтуш (бух1а, мух1ар, Вах1аб).

2. Xlopa керла дош хьалхарчу дешан чаккхенехь долчу дешдекъат1ера д1адолош кхолла. Ловзаран кепехь кхочушдайта а мегар ду xiapa т1едиллар: цхьамма дош даладо, вукхо цунна ХГинца - (т1аккха), Кицана юкъара ши дош довзуьйту дешархошна. Цара и кица меттах1отто деза. Х1ож - нуьйр (х1ож виран ю, нуьйр динан ю).

Тидам боцуш, сан цигахь Эккхийтина доккха дур, Х1окху дешдакъойх дешнаш кхолла: XIA, XIO, МА, РА, Х1У, Х1И, ВАЪ, РИ (х1аваъ, xlopa, х1ума, х1ири).

1. XI........ (х1уй, xlyp, хГун, xlyn, х1уш).

3..........XI......... (Вах1аб, raxlap, Пих1ан).

xlyn xlapa XIopui (xlo, op), х1илланча (илланча, ча, чилла), х1усамда (xly, са, х1усам, да).

Элп галдаьлла меттиг ягТахь, Массарна а со дика девза, Берашна со Х1ума яйначунна - дуьне доккха, лачкъийначунна - дуьне Хахкало - салаз яц, д1авуьгу - говр яц? (Х1ордкема) Хоьтту к1анте яхьийна. Хьаж ДегТах къасто хала дац.

т1е дуьллу цо куьг шен: Цамгаран ц1е ю «мало».

«Дагар ду я лозу церг?» Доьху, шу ма кхерало.

«Лозу корта, церг лозу, - Ас ши маха тохарца, Лоьме ч1ог1а мохь оьху, - Доккхур ду цамгаран са.

Школе шозза некъ бойту, Лоьро маха хьахийча, яздар кхачош дац, Кхин Школе ваха сихвели, садетта ницкъ ма бац. Цамгар цунах д1акъаьсти.

(ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маь!наш) Х1уч1ан ч1але ваха - очень далеко.

Х1оз бан - принуждать, притеснять, добиваться покорности.

- свежий воздух, ветерок.

Х1оллам - надмогильный шест (воздвигаемый мусульмаСтенах тера ду элп?

нами на могиле погибшего в бою). Х1онц - трофей, военная добыча. Xlopa - хилое, истощенное животное. XIOCT- метка, тавро, клеймо. Хгуй - мельничная пыль. Х1уьрц1аьлдиг хьоькхуш, и латош. Т1аккха басар чиж.

1. Ладог1а дешнашка. Муьлха цхьатера аз хаало царна юкъахь?

Цхьогал, хьамц, хьацар, цаца, дарц, к1охцал, буц, цициг, цамгар.

2. Дешнийн хьалхарчу аьзнех дош вовшахтаса: цана, аьлха, пале, асар, ло, гали. (Жоп: цаьпцалг) 3. ЛадогТа туьйране. Шайца Ц аз долу дешнаш дагалаца хьовАсар дечохь веллехь г1ел, Д1а ма кхосса Къена цхьогаллий, хГиллане леккъий Цхьа къена цхьогал хилла боху дехаш-1аш. Мухха лаьцнехь Дада догхилла долчу лекъо, шен цхьа дехар дара хьоьга, ахьа сахьтан....

Качделла 1ачу цхьогало цуьнан дехар кхочушдан т1елаьцна.

- Кара дахна-м даьллера со, цкъа хьалха бисмилла а ца доккхуш, д1а ма кхаллахьара ахьа со, - аьлла лекъо.

- И дехар-м кхочушдан хала дац, кхин х1ума ахьа ца бахахь, Аз тиладелла аьлла цхьогало, бисмилла даккха бага г1аттошехь, к1еззиг мукъадаьлла долу лекъ, д1атохаделла парг!ат а даьлла, коьллаш юккъе иккхина, т1ап-аьлла дайна. Ижу карара яларна дог а доьх- 1ожанат1еюг1ий бергаш (цергаш), Ас лоьре...

сахьтан...

Юамдой жимма шеи ши лерг, Мижаргах цо Дера вац и воллуш хьеста, Каракхачахь Хьам..., мер...халдиг, ки...а,...ирк, бор..., ку...,...а...а, ну. Дешнаш вовшахтасархо..,хьа...ар.

Телеграмма xlorrae ЦХЬОГАЛ бохучу дашна юкъадог1учу (Жоп: Цигахьо охьаварах Гиланига ала. Лукъман.) ЦА,ЦЕ,ЦИ,ЦУ (Жоп: цаца, цамза, цамгар, церг, цергков, цестар, циго, цинцаш, цициг, цу цул).

еакТовш чу догГуш долу дешнаш язде.

3. Чохь кхобу дийнат.

Юург Гуьйшур ю цо хьуна.

Охку беш ас, оьрнаш доху, Нагахь хьалха Ц диллахь, Дукха вахлуш цуьнан сибташ Цуцуш цацийна цу чохь беана чуо т1ехь пхьолдиг.

Цеца чохь цу ца соцу.

беца. ' Ца лозу корта ма бехка.

Цхьа дика доцуш вон ца догту Ца битча, дехко а юхку цергаш.

Цахуург хаттар - хьекъал.

Дехкий лецна, уьш кхачийна, Лехарх кхин уьш ца карийна, Лаца, хьаста, мерза ловзо, Деладелла, д1асахьовзо. -И ма хила ган адамна! Цициг дуьйжи сингаттамна. Цициг дуьйжи, дехха 1илли, Дуьненах а цо догдилли. Делха иккхи миска пекъар:

Цицигех-дехкех ловза - хитрить, лукавить, стараясь обма- (Бераша цаьпцалгаша дийрриг до.) нуть.

Цхьаъ санна - все сразу, дружно, единодушно.

Цхьа мотт каро -добиваться, достигать полного взаимопонимания, согласия.

Котаман кюрнеша юург ц1ип») 1. Муьлха аз ду xlopa дашехь хезаш? Ц1е яккха Щеххьана д1ахьаьжча, ч1ерийдохург гина цунна пхьидаш цуьнан.

Щокъберг, ц1оькъа-лом, ц1оз, ц1ов, совц1а, муц1ар, -Х1ей, ч1ерийдохург, ахьа нийса ца лоьцууьш. Хьажал муха 2. Дешнийн хьалхарчу аьзнех дош вовшахтаса: ц1ом, - Кхиверг 1амавале, - элира цуьнга чГерийлоьцучо, - шена оьпа, мунда, ахьар, латта, газа. (Ц1оьмалг) 3. Ладог1а туьйране. Цу юкъахь Ц1 аз шайца долу Котаман к1орни Ц1ип х1ои чуьра массарал хьалха ара а даьл-ла, ц1ийнан ламеш т1е а хиъна, важа кюрнеш арадовллалц хьоь-жуш 1аш хилла.

- Нана, нана, хьо нийса хиъна 1аш яц! Гой хьуна, кхин цхьа а к1орни ца долу х1ои чуьра ара.

Цецъяьлла котам б1аьргаш беттачохь йиснера.

- Хьо хаий 1е, со цхьажимма доладелла дог1у, - Бацалахь ц1ен туьтеш къеда, к1орни Ц1ип.

амаш) Хи чу 1оьттича, д1атий Шелгахоьхушдолу....

Ц1А (-рз, -ста, -pax, -но) (ц1арз, ц1аста, ulapax, ц1ано). Ц1Е (-на, -ра, -тта, -раниг) (ц1ена, ц1ера, цГетта, цДераниг).

Кхалла дацахь а шен де.

Ша т1ехь чехка даьндарг ц1ийза, Шегахьа и Мусас ешшехь ийза.

Бежнашна ас тосу ков, Мацдалар уьш ас ца лов.

...узам, му...ар,...убдар,...ин...олаг,...арз,...ир..

ирхьоза, Ду...а.

Хийца цхьа элп:

Щоь, ц1у, ц1о, малг, ла, хар, ц1а, на, ка (ц1оьмалг, ц1ула, Щаьлг Щоцкъам Щорма1а Ще (ц1ен), ц1у (ц1ун), ц1окъ (цГокъберг), ц1ов (ц1овза), ц1ен (ц1ена), ц1ий (ц1ийза), ц1а (ц1ака), ц1а (ц1арз), ц1а (ц1азам).

Ц1азам (ц1а, аз, зама). Ц1узам (ц1у, у, узам). Ц1убдар 2. Т1ехь мае а йолуш, т1емаяьлла леларг.

Ц1ЮРМА1А (ц1а, ма1а, la, 1ам, op, орам, ц1ом, рама, мара, мор).

6. Xlopa дийнахь дан дезарг билгал а дина, д1ах1оттийна низам.

7. Диттан меже.

(Жоп: 1. Щоькъа-лом. 2. Олхазар. 3. Къуьрдиг. 4.

Бурам. 5. Ешап. 6. Раж. 7. Га.) Акхаройн паччахь ду со.

бертахь, Дог мел деа Ц1 нислахь, ДГадийча, со кхаш т1ехь кхуьу, Латтаеш адамна юург. Хьалха Ц1элп Самукъане байташ Рицкъа суна хуьлу, Цкъа а ницкъ ца хуьлуш.

- Муха 1а хьо, ц1оз?

- Ткъа болх мичахь бо?

- Мах лизлош ду со. Суна сайнна ца лаьа Кху межаргех з1ок етта. Сан вежарий (ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маь1наш) Ц1ен дешин меха - очень ценен. куьг тухуш, хотту: «Мила ву х1окху ц1аьлга чохь 1аш?

Ц1е йожо - обесславить, опозорить, всенародно Бераша жоп ло.

унизить. Щий а, са а доьхкина - ценой больших Юха олу цо: «Пезаш, хьалаг1овттал! Легнаш дахдай, кхузза усилий. Щуза лакха - бедствовать, испытывать д1асахьовзадел кортош. (Пезаш хьалаг1овтту).

Щаьлг - 1) комнатка, 2) домик. «Ж1аьлеш, голаш т1е охьа а лахлой, ши ког хьалхабаккха, юха Щокъберг - барс.

Щинто - баран в возрасте более одного года.

Щохар - токарный станок.

Щун - навозная жижа.

Ц1у - жрец, божество (у язычников).

Щула - на 6-й день (после сегодняшнего).

1. Цхьатера аз караде дешнашкахь: чаг1алкх, чарх, Хьалаг1овтта, нагахь Ч аз юкъахь долу дош хазахь: тукар, чалх, чам, хеча, хьач, элхьамч, чимчарг1а. бел, черма, болх, хьостам, чами, куьйра, чечакх, айма, чоа.

2. Дешнийн хьалхара аьзнаш вовшахтасарца к1ентан ц1е х1ун ю хьовса: чов, амал, бога, оршот, ручка, зезаг.

(Жоп: Чаборз.) 3. Туьйранара аз Ч шайца долу дешнаш дагалаца Ас латийча буса чиркхаш, Царна гонах Чаной, стагий доттаг1алла тесна. Ча хьошалг1а хгусамнанас, ча Цул т1аьхьа цхьа хан яьлча, диг а эцна хьуьнха вахана стаг, дечиг даккха, чанах б1аьрг а тоха. Дехьа маьПехь лаьтта керт, Цу т1е тесна хазахетта, мараиккхина иза. Т1аккха хьастаелла.

- И хьайгара диг тохахь сан коьртах, - аьлла цо. Хьаьжк1аш кхорзуш йоллу куьрк, Пхьаьрсах Стаг диг тоха ца тигна. Чано баккъалла а ч1ог1а летта йоллу....

т!едожийна шена диг тохар.

йоккха чов а еш. Шен дечиг а даьккхина цГавахана иза.

Цхьа бутт баьллачу хенахь юха а хьуьнхахь вовшахкхетта стаггий, чай. Чанан корта тобелла. Цо.

стаге аьлла:

Олхазарна г1одан хьаьжи, Ги а тоьхна ворда (чорда) гали, Лам (чами, чич, чухта, чо, чоь, ахча, шича, ларча, маьхча, мача, хьалха ча (ка) а йогТуш.

Бедарш юьттуш хари (чари) чохь, Бедарш тоьгу Амас хецна.

Школана цхьажимма дехьахь, Цу ПАР, ЛБА, ГА (жоп: мача, ирча, ларча, чаг1ар, чалба, чада).

трамвайн соцунг1ехь Арадолуш Ш т1ехь чамда а йолуш, Ч элп ду дели.

ЧИ (лла, ч, м); (чилла, чич, чим). Чу (чийлик), чет (четар), чим (чимчарг1а), чопа (чорпа).

(хта, ха); (чухта, чуха).

кхерчахь ц1е ягийта оьшур ду...

(дечиг).

Охьанехьа: цо ч1ог1а хьовзаво, йоццушехь цуьрриг бен. И шуна евзаш ю, цуьнан ц1е... (чуьрк) ю.

1. Х1ума хууш ю ша бохучу зудчо мекхаЛарамза а хьалха суна боьлла хьостам, маха, даь1ахкаш, кхийоМ элп нислуш меттиг яг1ахь, лу х1ума юккъе хьарчийна лаьттах юллу бехчалг....

2. Пхьег1аш йила а, чан д1аяккха а к1адих яьккхина кийсак.

ЧА... Муьлха элп юкъахдитина?

ЧА.........

ЧА............. Ч...Т ЧА.................. Ч...РТ Мара беха а бу, аз зевне а ду? (Чуьрк) Чо-чо-чо - суна девза хинан гечо.

Аьхка йолалой лела, 1ай йижина 1уьллу? (Ча) Дирша етт, шуьйра хьаж, готтий б1аьргаш, бажа юккъахь ца бежа, кара а ца бог1у? (Ча) Ча такхо тача, тача такхо ча.

Коьрта т1ехь нуьйда ю, мера чохь - цаца, Со шершачохь ча чу ца шерша, ча шершачохь со чу ца шерша.

цхьа куьг ду, иза а - букъ т1ехь? (Чайник) Ч1ара хи чохь бу, ц1ога - лаьтта т1ехь? (Чами) Аса боху «пуф - пуф - пуф»

кхин йохъяла к1ордийна.

Herlap зевне декаш ду:

Д1а ца дийча а шаьш хьаладовлу? (Чоьш) Буйнал бен яц - ц1а серладоккху? (Чиркх) Гома, стаммий, баккхий когаш...

(ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маь1наш) Чекх са гайта - упасть в чьих-то глазах, опозориться. Чу са диллина - отдавая все силы, жар души, опекая, оберегая относиться к кому-л.

Чан тасийта - расправиться с кем-л. или с чем-л.

Чам боцуш - плохой, неважный, неприятный, мрачный.

Ча такхийна тача - Млечный путь.

Чайта1 - чан к1орни. Чаккхарма Т1емаш лестош, генна д1а. (Куьйгаш лестадо) верста. Чара - медный плоский таз.

Чаччам-дробь.

(ловзаран упражненешна материал) Хьозано йиш муха локху? («Ч1ир-ч1ир-ч1ир») Мила ву тидаме?

1. 41 аз юкъахь долу дош хазахь, хьалаг1овтта: куз, гГовтал, - Со т1екхочехь хьан бен буьтур бац аса, - аьлла, чаг1о йина реч1а, куьрк, ч!уг, нуьйда, ч1ег1аг, ч1у.

2. Дешнийн хьалхара аьзнаш вовшахтасарца кГентан ц1е 3. Туьйранара аз 41 шайца долу дешнаш дагалаца хьовса.

Дукхе-дукха зама хьалха ч1ог1а ши доттаг1 хилла, боху, 1аьржа чхьаьвриггии, текхарггии. Шен ямарт ойла дагаеанчу текхарго омра дина чхьаьвригна: «Хьада яло, са мел долчу х1уманан:

ч1еран, ч1обан, ч1евнен, ч!ег1аган, ч1ег1ардиган, кхийолчийн ц1ий молуш чекх а ялий, хьенаниг мерза ду хьажий, йола». Цо бохург кхочушдан ч1аг1о йина чхьаьвриг, бежанашна, олхазаршHIerlar) на, акхарошна юнаш етташ, церан ц1ий муьйлуш чекхъяьлла.

Массо чГажашкахула а хьаьжна, эххар а адамана а тоьхна. МасХи чохь нека деш и лела, Лаца атта бац серачул а мерза хетта цунна адаман ц1ий. Йоккхаеш, текхаргна кхаъ бохьуш йог1уш хилла иза, диц ца далийта, хаддаза багахь:

«Адаман ц1ий мерза ду!» - бохуш.

Мичара дели ца хууш, деана дуьхьалъиккхина ч1ег1ардиг Сайна гайта буса урам, Ас латийра беха....

Ц1 ийнан йистехь лаьтта rly, Цунна юххехь беха....

Караэца сихха мГара, Хьайна безахь баа....

Х1орд бу ловзуш, тулг1е техка, Klapa (ч1ара) лела цу чохь чехка.

Чохь хи долу ч1аба (кхаба) эцна, Ведда вогТу Муса хецна.

Хьагвелла со волу дела.

Некъаш дина, хаьдда хир, Чим Ч1а... (ба, ма, па, ра) (ч1аба, ч1ама, ч1апа, ч1ара); ч1ана, ч1амара, ч1аг1о).

Ч1и... (рхо, шталг) (ч1ирхо, ч1ишталг);

41 юкъахь долуш предложени кхолла. И аз дешан юьххьехь Ч1ирдиг ч1ог1а самукъане к1ант ву. Реч1ано лаьцна ч1ег1аг Ч1ирдига д1ахийцира. Ч1ирдигна ч1епалгаш дукха деза. Ч1ир- Ч1ама (ч1амара), ч1у (ч1уг), ч1апа (ч1аплам), ч1ега (nlerlar), дац дийнат ду. (Ч1ара) Пурхнехьа:

К1оранал 1аьржа, лайл кГайн, Б1ог1ам лаьтта серло луш, 1. Кроссвордан еакГовш чу дог1у дешнаш язде, т1аккха шун таро хир ю хаа, муьлха олхазар ду д1алачкъийна кроссвордехь (деша лакхара охьа).

(Жоп: ч1ег1аг.) 1. Олхазарш лоьцу гур.

2. Хьуьнан стом.

3. Хийра стаг чоьхьа ца валийта.

не1арна тухуш ерг.

4. Латтаохуш т1ек1елтухуш ерг.

5. Дагарна тГетуху г1аж.

(Жоп: 1. Реч1а. 2. Стеш. 3. ДогТа. 4. Б1ал. 5. Дага.) Когаш а бац, т1емаш ду, хьоза санна Мотт бу, къамел ца до,т1емаш ду, Ю хьалха ю, уьйриг юккъехь бу, ту кар хьехамаш бан г1ерта.

Б1ог1ам санна лаьтта, ц1е летта богу:

Ч1ожахь ч1ог1а ч1об ду ч1е1аш, ч1иркъе ч1ирхо ч1ир ву йоьЧ1е-ч1е - яппаиг, Ч1аьхьи кити яппаиг, Ч1еро лоху хи чохь к1орга меттиг.

Ч1ара санна ша т1ехь веттало.

(ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маьГнаш) Хи йистехь ду, Дитт Ч1ана ваккха - (д, б, й) - разорять кого-л. Ч1ег1ардиг санна ека (в, б, д) - кто-л. очень много говорит Ч1арх-аьлла - 1) способный активно трудиться, решительный, 2) аккуратно, умело (делать что-л.) Ч1аплам - плоскогорье.

Ч1аьнкъа- метис.

ЧГевна-щегол.

Ч1ега-замок.

ЧГерг- перекладина (поперечная балка на крыше).

Ч1иж - камень, носимый на теле суеверными людьми, амуХьаьвди юххехь 1уьллуш ду, лет.

Ч1им - купырь.

Пезо лаг дахдина чухьодуш х1ун до? («Ш-ш-ш») Мила ву тидаме?

1. Х1окху дешнашкахь цхьатера аз билгалде: шахьар, машар, шайт1а, гомаш, машен, ваша, хьаша, йиша, теш, беш.

2. Суьрташ т1ехь йолчу хгуманийн хьалхарчу аьзнех дош вовшахтасий, д1адеша. (Жоп: шелиг.) Шада Етт Лу Иту Газа 3. Туьйранара Ш аз шайца долу, шайна девзаш доцу дешнаш дагалаца хьовса.

... Т1аккха Леча дистхилира Ч1ег1ардиге:

- Х1ей, Ч1ег1ардиг!

- Ва-а, вай.

- Нехан ц1енна юххе, раг1уш к1ел баннаш до аша. Наха шун баннаш лардо. Бераша а новкъарло ца йо. Оццул шайца г1иллакх лаьцча, гурахь цхьаннен ходика ца еш т1ап-олий, дов шу И хгун 1едал ду шун?

- Хгун дийр ду ткъа. Иштта диллина-кх тхуна.

- Дика ду. И къайле а шуна юьтур вай. «Цхьа куна ши куна, куна-коыптара ч1амарг1ана ч1ижжикъ» олуш 1едал ду шун. Ииш лакхар ду иза я вовшашка къамел дар ду?

лаахь - Ткъа муьлха дешнаш д1адуьйлало цунна т1ера?

....

Дешнаш кхолла Шайна юкъахь аз Ш а долуш, дешдакъош т1ера д1адуьйлалу дешнаш даладе (шада, шахьар, шап-тал, маша, машар, машен).

Ишколехь Хьехархо чо элира:

иштта И ведда Цу юкъана Салавдин лерг озо а ларийра иза.

д1авахара Салавдига мохь белира:

кхин а - Шамсуддих а цхьа г1аж йог1у суна. Со туьйли!

х1уманаш Сан кхо г1ажю.

ян. Дукха хан ялале, яхьаш схьакхечир а иза.

цхьа г1аж хГоттаел суна. - Юха жимма ойла йина, т1етуьйхира, -Шланганам ши г1аж (ша), ша (да), шал (го), шай (т1а), ши (ша).

XIOTTO

хьовсал дешнаш Хьа...а, мо...а, му...,...ар...у,...аьлта, Бе...ир, цуьнан на...тар,... аптал.

багара класса чу иккхира хехо Шамсуддин лергаш схьадохур хьебо ахьа ц1е яьлча 1. ШИ бохучу дешдекъах дешнаш кхолла (шира, лелош болу урок, доска, парта, тетрад, книга, ручка, иш-колан шифон, шича, шиша, шинара).

..(ша), шу..(ра),...(ша), ши..(ша), ша (рам) шаьл (та), шел..

(иг), ж1ак..

(еш), мар..

(шо), дуьй...

(раш), жи..

(раш), б1аьш..

(тиг), ше.(кар).

Ишкол Хьехархо чо берашна тГедиллар бохучу темина шайга мел далало, дешнаш даладе, олий.

(Жоп:

хьехархо, ишкол, дешархо, директор, Овкъарш Лулахо Амалт (Жоп:

Шалха (алхаш), шарам (машар), шалго (гола), шада школа.) Самукъа материал Шад (даш), шет (теш) Кроссво Кроссво рдан еак1овш чу дог1у дешнаш язде.

Д1адеш а дош.

(Жоп:

школа.) Ребусаш 1.ША (жоп:

шаткъа).

(жоп:

шу) 3. (шира) Буьмаьштиг чохь со хуьлу.

Нагахь элпаш хийцаделча, Мерза молург сох хуьлу Хи юххехь со хьалайолу Бацал лекха а хуьлу. Нагахь хьалха К диллахь, Кучан меже а хир ю.

Суна хьалха Б хилахь, Меттиг сенъеш 1уьллу арахь. Цуьнан метта Ш хилахь, Хила тарло со киснахь.

Куьйра луьйсуш тхо хилча, Налханца со тТайх схьадолу Нагахь элпаш хийцаделча, Лай Х1етал-метал хаийла хьуна:

Ц1ергахь а ца йогу, хин буха а ца йоьду?

Хи чохь беша т1улг?

Щечу бердах детталуш долу кТайн дог1а? Шен ц1а - ц1ен ц1а. Шен кет1ахь н1аьна а хуьлу нахаца а ма леладе. Ша винчу лаьтте кхочуш Буьрса г1ан латта дац.

«1амаде - бехира цо, уьйре, суьйре маьлхан хьаж, Ши б1аьрг а хьаббина - невнимательно, небрежно (делать Бераш: Хударх тоха кхин а шура Хьалха йилли Шед бан - собрав все вещи, ждать отъезда.

ТТТа бохьуш санна - поспешно, торопливо, быстро, стрем- Полла: Беркат шорта хуьлда!

глав.

Шалмаз - прополис, пчелиный клей.

Шамали - канталупа (сорт дыни).

Шаролг - уховертка.

Шаткъа- ласка.

Шаткъам - медяница.

Шел1а-дьявол.

Ширдолаг - праща.

Шовр - сырный рассол.

Шач - осока.

Шахьар - город.

Шелиг- кадка, бочка.

Шиш - спорынья.

Шовкъ - азарт, воодушевление.

Шура Бераш: Поллнна шура елла Полла: Езац суна шун шура эхиг, седа, истанг, лам, арданг. (Жоп: Эсила.) 3. "Параш тохарца хаам бе, нагахь дешнашкахь аз Э хазахь: Аз Э юкъахь а долуш, шайга мел далало, дешнаш даладе баргол, дак, х1уттут, эсала, эпсар, берд, белхи, эпсар, х1орд, эр- (эппаз, эт1о, эшарш, эх1, эхарт, эхиг, эханг, эхь, эца, эчиг, экха).

мало, элхьамч, элп.

дагалаца хьовса.

Эми.

- Охьакхийса хьайн этикеткаш! Тхан уьйт1ахь бакъйолу Х1инца божал дац тхан де Атто дина тхуна....

- Экскаватор хир ю хьуна, эскалатор метрохь бен ца хуьлу, - Сарралц арахь идда лелла Бекъа еа сагатделла.

Ара а лилхина д1адахча, баккъалла а экскаватор ю-кх лаьтташ.....

Меллаша кабини чу вели тхойшиъ. Цул т1аьхьа Эмис ваха а Хьоьца ловза бац и бакха, Ду и дера хьуьнан вахана, цхьа рычаг ца хууш хьайи. Экскаватор ц1еххьана тоха а...

ватор б1ог1амах д1акхийти, иза arlop а боккхуш, цхьадолу серий Боцуш муьста, баатомехь, Хуьлу цуьнан мерзо экскаваторщик а схьакхечи. Тхойшиннат1е мохь хьекха х1оьтти Олуш ду цунах....

Сарахь дас ц1авеъча...

Цунах лаьцна суна дийца а ца лаьа, башха дагалаца оьшуш доцу дела иза.

Эхь-яхь-юьхь; экъа-екъаКроссвордан еак1овш чу догТу дешнаш язде.

юкъа-юькъа; эла-ала-ела -юла яла.

Эвла (эвлаяъ), экха (эккха), эла (эладита), эр (эра), эр (эрг1ада), эр (эрна), эса (эсала), эхь (эхьа).

Эрг1ада (эр, г1ад, да, rla, даг1, эг1а, эра).

ЭгТаза (эг1а, rla, г1аз, аг1аз, Аза).

Эскар (эс, ка, каре, эр).

Э - на т1ера д1адуьйлалуш долу дешнаш лаха:

Эвла Эмкал Элхьамч Самукъане материал 3. Мачанан тайпа.

4. КараТамоза говр.

(Жоп: 1. Эр. 2. Экъа. 3. Этка, 4.

Эмалк.) кроссвордан еакТовш чу язде. Аша ю цу чохь д1алачкъийначу шаГрамматически арифметика тайпанчу ц1а чохь 1аш йолчу этмаь1иг.) 1. Пум-Азехь хуьлуш долу нуьцкъала дийнат.

3. Шера меттиг.

4. Харцдерг.

5. Дайн гтиллакхаш.

7. Шеран хан.

Майда. 4. Аьшпаш. 5.1адат. 6. Исхар. (Этмаь1иг) ю букъ сеттина, Латта ахка цуьнга ала, Муыиан цуьргах тера ц1ога, Б1е белан и метта лела? Нене кхойкху цо, «мму-у-у!» олий.

волчу Шура, даьтта, нехча, к1алд Чоьхьа малх ас баьккхи Цхьана дийнахь хи ца мелча, Тховх Цхьана к1ирнах, шина к1ирнах оьллина Буц ца хилча, дуу к1охцалш,, Ц1а Мерзий, чаьмзий къестадац.

серлона Мел беха а некъ бан дезарх, дуьзна.

Ас таьптар т1е т1адам буьллу. Иза 1аьржа т1амарах. Malam йовлий, элпаш хуьлу Уьдуш, ловзуш Iaxapex. Юьстах лелхаш акъарехь. Дешнаш кхолла вовшахкхетча, Хуьлу элпех 1аьржа Этмаь1иган болар чехка Хуьлу, Потех ь жа ду мотталуш, Xlopa элпах уьстаг! хуьлу, Эра доккхуш хотталахь.

Эса, эса, аьттан бер, Эзар доттаг1 верг ваьлла, эзар сту-етт берг вайна.

Ловзае ахь эсал берг, Эскар эшийнарг а цхьа стаг ву, толам баьккхинарг а цхьа Дуьзча, д1а а дижа хьо. Элан к1ант аганара ма волийла, берзан к1еза гуьргара ма долийла.

Де шелделча, г1аьттина, Эхь доцу б1аьргаш к1уьро а ца буу Шийла шовда т1емелла, Сарахь далий, хьо д1аг1о, (ира аларш, фразеологизмаш, дешнийн маь1наш) Нана хир ю хьо дакхо.

боярышник Эр - борзая.

Эханг х шерстяная нитка, пряжа.

Эрг1ада ц необузданн ый (о человеке).

Энжеде а грубый.

(Бераша Стенах та, та.

Довза Накхарм озано ша ца битича тухуш ьйранара йовха а, дагалаца Юнис.

д1айижа, - а хьан дийнахь горгали йолу йовха а нанас.

оьшуш хета. Мел хьуна? - самукъа туьркаш яа! нанас - къаръяла аьлларг ца туьгура т1еч1аг вай дууш долу баь1аш царал оьшуш хета хьуна? Б хаьттираюх а ананас.

Мел мерза ю уьш! ь елаелира Нана, суна а лаьа яха! - юха а ь. Вайн зезагаш, хаза ь хьожа йогТу д нана.

хуьлу, цкъа у а хир ма а Х1ета бахамца къаьста меттиг.

цхьадак ч (Жоп: 1.

Ахкарг Мазлаг Боху Дика кхузза:

дешна 1уьйрр дешн сарахь КГор лоьре, да ца заргов хьаха йойла Kerla чувог Гуш, Лела хуьлда К1а дика! лла дика а хил хуьлда арн кхетта кхе Балхар ина ц1абог Ди 1урш ас, Дуьхьа лвуьйл уш, декъал бо:

- Де а, суьйре дика дойла, Марша да шу, марша 1ойла!

Юсуп когаш охкийн Панта т1е а Щийна хьалха гул а делла, Декхарш декъа марз а делла, Лаьтта бераш, дог айделла, Кхочушдан уьш, сак!амделла.

Ахьа, Юсуп, буьрка юса, Ахьа, Юнус, мангал туса.

Ахь д1акхосса, Бакъи, юкъ, Леча, къовла хьайн г1одаюкъ!

Уьйт1е ц1анъе ахьа, Юнуш, Hex д1айоккхуш, - ю и гуш.

Кет1а вала хьо, Юси, И д1аваха - хьо виси.

Мор буззий ас дечиг дохьу, 3. Туьйранара аз Я юкъахь долу дешнаш дагалаца хьовса.

Туьллу иза пеша тхайн. Пешо Серладоху дегнаш дайн.

Яга ц1е хьо, сирла яга, Дечиг дера. Уьйт1ахула лелаш долуш, аккхар а даьлла, ор чу доьжна дага, сиха дага, Алу тхуна хилла иза. Ша ор чу дожарна резадоцуш, оцу меттигна мотт алсам луо, Цуьнца цхьаьна бохуш ду цициг. Ор-м шек д1а а дац. Цунна хГун ду.

йовхо луо. Дуьненна а оьг1аздахна пису, массарна а мотт баха доладелла, шена дуьхьал мел кхеттачунна. Пхьидана а баьккхина, Кхерчахь дечиг даьгна дели, Цунах алсам юкъ ма ели. Кха т1е юхкур ю и оха, Хьо ца оыиу, дада, воха.

яраш юккъехь болчу уьстаг1на мотт бохуш ду хТара. Уьстаг1о, 1. Иоь1ан ц1е.

- Со ду «б1е-э»! Собарде ахь! - кхоччуш оьг1аздахна пису. 3. Шераскан буса доьшуш долу сура.

Яьшканаш т!е хьала а даьлла, мохь хьекха х1оьттина пису 4. Хи, ладар чухула д1адохуьйту г1ирс.

М1аьв:

- Массарна a мотт бохур бу аса!

Эццахь 1ожа т1ера чубеана хьет1е 1аж кхетта цунна.

- М1аьв - аьлла, мохь хьаькхна кхераделлачу цициго. Яьшканаш т1ехула 1ункар-бертал чу а деана, дедда ц1а дахана и.

- Дерриге а Даде д1адуьйцур ду аса, - боху оьг1аздаханчу цициго.

Массо а цунах воьлуш вара.

- Чохь чорпа а, кхийолу юург еш йолу пхьег1а?

-Яй.

Ялг1у.

- Лекха ирахъяхна, хьалаевлла бецаш? Баьццара а ю - нитташ бац? (Яраш) Яраш.

- Цхьаъ юьхь ю, ткъа дуккха а хилча, х1ун олу царах? Горга ю уьш, к1айн а ю, -Яххьаш.

- Хичаш яр, кхечу кепара муха эр дара?

-Яппарш.

Кроссворд кхочушъе. Аша и нийса яхь, шун таро хир ю цуьйолчу дагехь хьаг! хир яц.

нан юьххьехь лакхара охьа башха дош д1адеша. (Ялсамани) Ярезаз - цветок черемухи. Самукъане байташ Бабин бедаш Яхийтин исс бад ма ю, Нека дан уьш лууш ю, дийр ду, 1амор ю, схьаялор ю, баха 1амор ю, яхьийта, ца яхьийта, Ж1аьла далор ду уьш ларъяйта.

Ииш лакхахьа, ч1ег1ардиг, Дог деладеш, хьомениг. ХьошалгГа бу кхойкхуш хьо, Дийнахь сарралц лела и, Кхоьхьуш поппар, идош - Буьртигех ас тоам бо, -Цициго со ца 1ехабо, муьлхарг ду. Цхьаъ-шиъкхоъ-диъ, Дахка-хьо! Цхьаъловзаран упражненешна материал) (Байташ т1ехь дуьйцург кхочушдо бераша: голаш т1е хевшина 1а, 1уьй-къе, айп, лан, айма, верас, дарба, ирхо (жоп:

кортош охьа а дахийтина, б1аьргаш хьекхош, самадовлу, мет- 1алавди).

тахъхьоь, зезаг санна, леста, техка и. д1. кх.) 3. Туьйранара I аз шайца долу, шайна ца девза дешнаш Стенах тера ду элп?

Цхьацца хаам шеца болуш.

Цхьа-ши г1аж ахь цунах яккха, Массарна I гучудаккха.

Наж диет ца хилла, «къач1-къич1» деш ц1ийзар бен.

Товдалчунна моттаделла, цо ахча духалург бохка боху...

Ножах сту д1а а бихкина, цуьнан 1одика а йина, ц1авахана.

Ц1ахь вежарша хаьттина кхуьнга:

-Х1ун хили, боьхкин Соьца цхьаьна лела иза, Шолг1ачу дийнахь шен ахча схьадеха вахана и. ДГакхаьчча, ножа юххехь кхуьнан сту а ца хилла: буса берзалоша биъна хилла Хьайна лаахь, хахка чехка дин, иза.

- Схьадал сан ахча, тахана схьалур ду ца элира ахь.

- Хьажахь цуьнга, тахана схьалур ду ца элира ахьа, ткъа Карахь луьйзуш елахь.... (Iaca) тахана а изза баха эхь ца хета хьуна. Дика ду, кхин а цхьана дийнахь собар дийр ду аса.

Кхоалг1ачу дийнахь диг дохьуш веана иза. Ахча схьадехна.

Наж-м, техка а техкаш, лаьтташ хилла.

- Кхунах дош хир дац. Хьо кхана-кхана бохуш Iapx.

Диг тоьхна-тоьхна наж охьадиллина, ткъа цу чохь хара хилГуьйре яхна, деъча.... (1а) ла. Дитт декъаделча, талорхоша д1адиллина деши карийна цунна. Цхьадерг ц1а а деана вежаршка д1агайтича, баха а бахана, 1. Аз I хьалха а (Гин, 1индаг1,1арч, 1арш, 1илма), юккъехь а (б1ар, мГара, б1ог1ам, б1агор, б1оба, маь1иг), т1ехьа а (йо1, во1, да1, ба1) долуш дешнаш даладе.

2. Цхьана дешархочо дешдакъа даладо, вукхо чекхдоккху: (1овдал, 1о-жа, Ie-ха, 1ил-ма, 1ас-пар, Ia-хар, 1аь-1а, 1аьм-наш, 1е- жаш).

Цхьана куьйга лаьцна маж, (1у) ву суна т1аьхьа ваьлла.

Малх схьакъеда, з1аьнарш яржош, Суьйре (1уьйре) йог1у басарш даржош.

Пха схьаузий, озабой, Бад (1ад) ас кхуссу, айалой.

Кицанан юкъарчу шина дашах кица меттах1оттаде: т1улг, хи.

(Тиллинчу т1улга к1ел хи ца кхаьчна) Ведда вогГу к!ант кхийтира.... (Там чу) Тахана оха диира мерза...... (Хаза 1ежаш) Ч1ера чуьра нанас яьккхира.... (Таьржа 1ов) Т1екхечира оха дукха сатийсина иолу.... (1уьйре)...аь,...овраш, м...ара, м...оьрдиг, во..., не...,...аьржа,...аь...а, б...ар.

I элп кхоалг1а а, тГаьххьара а долу дешнаш даладе: Еак1овш чу дог1уш долу дешнаш язде, т1аккха шун Ба1ар Kola Самукъане материал Mala 4. Буц, дитташ, хиш, вайна гонах дерг. Кроссвордан еак1овш хьалаюза, дог1у дешнаш а яздеш. 3. IA20 (жоп: 1аткъа) 4. IA (жоп:

6. Пачхьалкхехькуьйгалладийриг. (1.1уьйре. 2. Iaxap. 3.1адат. 4.1азап. 5.1аьрби. 6.1едал.) Х1етал-метал хаийла хьуна:

Тоьхча, туьро а цахадориг? (1индаг1) д1асатуьйсуш, Дада вара некъ боккхуш.

ц1ерга кхоьссича, дага цадогург? (1индаг1) седарчий Лаьтта т1е хьан эгийна?

Шарахь цкъа вог1уш волу беркат доцу хьаша7 (1а)...Дека арахь берийн аьзнаш, Ц1ога лаьцчий бен бедана чу цабоьдург? (1айг) БГаьргашца го, куьйгашца схьа ца эцало? (1индаг1) Дийнахь сарралц т1аьхьаидарх схьа БГаьргаш бац, лергаш дац, б1аьрзениг Дерриг дуьненнат1е к1айн шаршу - Диканиг, хьажал корах ара, -Мамае кТанте элира.

Галелай, 1ела вог1у 1елин дин Гарзан xlyn еха ю. Вайн маьждиге салам дилла, Шалажи х1усам йилла, Пхийтта соьман пхи туьйдаг, Барх1 соьман oapxl туьйдаг, К1ант диканиг, дин диканиг, Дагайоьхна яла йоллу Ами Х1овка.

Со ду экха, Хьо ду экха. Со эшча ча, Хьуьнах хьоду яло ча.

дахка, Ткъа хьо ХГун г1алат ду, алал, бераш, 1онт1ас хьакха. Хьо дийриг? - ойла елаш.

Хьархо санна хьийзи хьо, Юайдеш лаьмнаш, дитташ. 1аьржа талу дан - сделать (обычно из чего-л. хорошего) Дарце шел а дайти тхо, что-л. плохое.

Хьайна къарлур моьтгуш. 1аддарг1а - 1) дуга лука, 2) деревянная развилина рогатки.

Лаьтта дуьйжи маьлхан xly: Гаждарбуц - мята, душица обыкновенная.

Къедаш лай бухара. Горг а 1аммаг1а - карагач.

делла зезаг ду 1а, ц1а rlyo 1арч - 1) оглобля (арбы), 2) стрелки (лука, черемши).

хьо хьайна... 1арш - 1) божий престол, 2) поднебесье, высь, небо.

1аж бу лаьтташ баьржина, TIepa 1ежаш жимделла. Ца деш царна башха х1илла, Поллано уьш дГаидийна.

1аж бу хилла, ц1ен, мерза, Порг1а, чкъор ду сов хаза. Ас и юккъех боькъур бу, ДоттагГчунна а кхачор бу.

1. Айдаев Ю.А., Цугаев Х-М. Хьекъале дош. - Соьлжа-Пала, 1976.

2. Аким Я. Буква за буквой. - М. 1964. Хьалхара дош

3. Александрович Н.Ф. Внеклассная работа по русскому языку. Минск. 1964. Элп Б

4. Бобылев Ф. Веселая азбука. М. 1967. Элп В

5. Вартаньян Э. Эти мудреные слова. М. 1980.

6. Виеру Г. Веселая азбука. М. 1969.

7. Волина В.В. Занимательное азбуковедение. М. 1991. Элп Е

8. Демин 1алавди. Шен куьзган чохь гича лам. Соьлжа-Пала. Элп Ж

1991.

9. Лунин В. Азбука. М. 1987.

10. Махмаев Ж.М. Самукъане абат. Соьлжа-Пала. 1985. Элп К

11. Максаков А.И. Тумакова Г.А. Учите, играя. М. 1983. Элп КХ

12. Минский ЕМ. От игры к знаниям. М. 1987.

13. Панов М. Занимательные задания по русскому языку.

М.1963. Элп М

14. Нохчийн фольклор. Х1оттийнаргС. Эльмурзаев. СоьлжаЭлп О

Пала, 1964.

15. Нохчийн фольклор. Х1оттийнаргШ. Джамбеков. Соьлжа- Элп П

Пала, 1991. Элп Ш

16. Нохчийн туьйранаш. Х1оттийнарг З.Д. Джамалханов.

Соьлжа-Пала, 1990.

17. Нохчийн туьйранаш. Х1оттийнарг Ш. Джамбеков. Элп TI

Соьлжа-Пала, 1991. Элп У

18. Шибаев А. Буква заблудилась. Л. 1986.

19. Юдин Г. Букваренок. М. 1980.

20. Байсултанов Д. Байсултанов Д. Чеченско-русский фра- Элп ХЬ

зеологический словарь. Соьлжа-Пала, 1992. Элп XI

21. Берсанов Х-А. Вайн махкара акхарой а, олхазарш а.

Соьлжа-Пала, 1982.

методическое пособие для преподавателей начальных классов Художники: Бувайсар Тимирсултшюв, Ха.жа-Баудип Исраилов и Абдулхамид \ат\ев Слано в набор 19.10.2007.11олиисано в печать 11.12.2007.

Гарнитура Times Now Roman. Усл.-печ. л. I5.S.

364051 ЧР. i I розный, ул. Маяковскою. 1> (Спечатано с IOIOBOI оорш инал-макета в ЗЛ( )р «НИИ «Джатар». 35X000. Республика Калмыкия.